Ver ein góð fyrimynd. Hugsa um, at tínir vanar kunnu gerast óvanar hjá børnum tínum. Hugsa um, at tín atferð hevur nógv størri ávirkan á børnini enn tíni orð.

Foreldur

Sum foreldur ynskir man alt tað besta fyri børn síni. Øll børn síggja upp til síni foreldur sum fyrimyndir, eisini tá ið ræður um rúsdrekka/rúsevnir. Rúsdrekkavanar og hugburður til rúsdrekka/rúsevnir gongur oftani í arv. Børn endurspegla oftani, hvat tey sjálv eru uppvaksin við.

Onnur

Sum avvarðandi, ítróttarvenjari, lærari, o.a. kanst tú eisini vera ein góð fyrimynd hesum viðvíkjandi. Hugsa um tað, sum barnið/tann ungi væntar og hugsa eisini um, at tú møguliga verður endurspeglaður.

Tosa við barnið um rúsdrekka og rúsevnir, og gjarna áðrenn tað gerst tannáringur. Samrøðan er best at hava, tá ið barnið sjálvt tekur stig til tað. Jú oftari og meira natúrligt tú tosar við barn títt um rúsdrekka og rúsevnir, lættari verður tað fyri báðar partar. Tað er ongantíð ov tíðliga at byrja samrøðuna um rúsdrekka og rúsevnir, so leingi tú lagar samrøðuna eftir aldrinum. Við at hava eina opna samrøðu vísir tú barni tínum, at tað ikki er nakað, ið er vandamikið at tosa um. Ráð til samtaluna kunnu lesast her.

Foreldur

Nøkur foreldur halda, at tað er trupult at tosa um rúsdrekka og rúsevnir. Summi bera ótta fyri at vera sett andlit til andlits við sínar egnu vanar og óvanar. Men vit sleppa ikki uttanum. Børn okkara mugu hava kensluna av, at vit leggja í tey, og harumframt treingja tey til, at sagt verður sum er. Minst til, at tað er ógvuliga umráðandi at tosa á jøvnum føti við tey ungu.

Ávirkan av rúsdrekka og rúsevnum

Tosa eisini um, hvussu ein kann hava tað stuttligt saman við vinunum uttan rús. Eisini um hvussu rúsdrekka og rúsevni kunnu ávirka vinaløg og parløg. Ofta vita ung ikki, at rúsurin:

• Ávirkar sosialu førleikarnar, ið hava stóran týdning, um man m.a. vil skapa nýggj vinaløg ella parløg.
• Økir um vandan, at man sigur ella ger okkurt, ið man seinni angrar.
• Minkar um orkuna og evnini til at vera nærverandi, tá ein er saman við øðrum.
• At heilin sjálvur kann skapa ‘rúsandi endorfinir’, um man t.d. glaður lurtar eftir tónleiki ella dansar. Hesar ‘rúsandi endorfinirnar’ kunnu samanlíknast við rúsin, ein fær frá rúsdrekka, men hava ikki neiligu ávirkanina, ið rúsdrekka hevur.

Vit skulu tora at seta mørk. Tað kann kennast torført at hava ein tannáring í húsinum, sum er sera forvitin og kanska vil royna rúsdrekka ella rúsevnir. Men sum vaksin skulu vit tora at seta mørk. At vera foreldur er ikki tað sama sum at vera ein vinur. Set klárar reglur, og statt fast við tað, hóast tannáringurin mótmælir tí. Við at seta mørk vísir tú, at tú ert til at líta á og gevur barni tínum tryggleika, soleiðis at tað altíð kann koma til tín.

Avtalur

Avtala tíðir, nær tann ungi skal vera heima. Avtala hvussu tann ungi kemur heim, og bjóða teg fram bæði at koyra og lurta/práta, um tann ungi hevur tørv á hesum.

Avtalur virka ofta betur enn reglur.

Fyrireika títt barn til, at tey fara at vera møtt við eini væntan um, at tað einasta rætta og tað stuttligasta er at drekka.

Tað, ið hevur alt at siga ímillum ung, er, at tey eru líka sum vinirnir. Tað liggur eitt stórt trýst á ungum til at drekka, og um man ikki er búgvin til at siga nei, so kann man lættliga fella undir hesum trýstinum. Í summum bólkum er práti kanska meira um rúsevnir enn rúsdrekka, men ráðini eru tey somu – at tosa við títt barn um hetta.

Tað er trupult at siga nei, um hini drekka ella taka rúsevnir. Tosa tí um, hvussu títt barn sjálvt heldur, at tað er lættast at sleppa undan hesum trýstinum, og hvat tað kann gera, um tað upplivir trýstið.

https://www.youtube.com/watch?v=gz_4-H_klDw

Sum foreldur ynskir man, at sítt barn kann hugna sær og og vera saman við góðum vinum, men man ynskir eisini at verja barnið ímóti tí neiligu ávirkanini av rúsdrekka og rúsevnum. Tá tað snýr seg um rúsdrekka og rúsevnir, so hevur barnið hjá tær tørv á góðari vegleiðing.

Gransking

Tað finst nógv gransking, ið vísir, at ungdómar, ið fáa rúsdrekka við heimanífrá, drekka meira enn tey, ið ikki fáa rúsdrekka heimanífrá. Tey drekka tað, ið tey fáa heimanífrá, afturat tí, tey fáa til veitsluna. Eisini vísir gransking, at tey, ið sleppa at royna rúsdrekka heima við hús, drekka meira enn tey, ið ikki sleppa at royna rúsdrekka heima.

Lættari rúsdrekka er at fáa hendur á – meira verður drukkið.

Hugsa um vinirnar hjá barni tínum, og tak tær av teimum. Ung uppliva ofta, at tey ikki hava nakran vaksnan at tosa við, og at tey ongan hava at spyrja, tá tey ivast um ymiskt, m.a. at drekka ella roykja hasj. Við at vísa áhuga, lurta og vera til staðar, kanst tú hava eina ávirkan á vinirnar hjá tínum barni og harvið eisini á títt barn. Tað er vanligt, at ung hugsa, at tað, ið vinirnir gera, er tað týdningarmesta.

Tað er munur á at vísa áhuga og at sneyta. Tú ert ikki detektivur. Men tú hevur tørv á at vita, hvat børn tíni takast við, hvar tey eru, og hvørjum tey eru saman við. At kanna, um tey liggja nátt, har tey siga, er ikki eitt tekin um, at tú ikki lítur á ungdómin, men meira eitt tekin um, at tú leggur í tey. Og hvør hevur sagt, at ungdómurin skal halda veitslur heima, uttan at tey vaksnu eru til staðar? Halt teg á síðulinjuni, men ver við.

Tú kanst samstarva við onnur foreldur í t.d. flokkinum um, at hava nakrar felags reglur um veitslur og rús. Tað gerst munandi lættari fyri tey ungu, um tey hava somu reglur at halda seg til. Serliga tá hugsað verður um, hvussu týdningarmikið tað er fyri ungdómin at vera líka sum vinirnir.

Hvat kanst tú gera fyri at stuðla tínum barni í at siga nei til rúsin:

• Aldri bjóða rúsdrekka til børn og ung undir 18 ár
• Møt tínum barni við eini væntan um, at hann/hon ikki drekkur ella tekur rúsevnir
• Ger eina avtalu við títt barn um ikki at rúsa seg
• Lat aldri tíni børn uppliva, at tú ella onnur eru full
• Lat ikki rúsdrekka vera sjónligt í heiminum
• Gev ella keyp aldri rúsdrekka til børn og ung
• Tosa við títt barn um rúsdrekka og rúsevnir